— Hou je mond, — snauwde de man, terwijl hij de koffer op de vloer smeet. — Ik ga bij jou weg. Weg uit dit moeras dat jij een leven noemt.
— Een moeras? — Marina draaide zich langzaam om van het fornuis, waar de aardappelen voor het avondeten stonden te bakken.
— Dit moeras heeft twintig jaar lang jouw moeder gevoed, terwijl zij van dokter naar dokter liep. Ben je dat vergeten?
— Wat heeft mijn moeder ermee te maken? Waag het niet haar erbij te halen!
— Alles, Vitja. Terwijl jij in de hoofdstad “grote zaken” regelde, zat ik hier met jouw verlamde moeder. Ik verschoonde haar luiers, voor het geval je het vergeten bent.
Vitja stond in de deuropening van hun tweekamer-Chroesjtsjov-flat, in een nieuw pak en met een koffer aan zijn voeten. Zo knap had Marina hem al lang niet gezien — fit, gebruind, geurend naar dure parfum. Niet zoals vroeger, toen hij van de fabriek kwam, onder de machineolie.
Ze herinnerde zich hoe ze elkaar hadden ontmoet. Dansavond in de fabrieksclub, hij — een jonge monteur, zij — van de boekhouding. Hij liet haar rondzweven op “Miljoen rozen”, fluisterde onzin in haar oor. En toen een bescheiden bruiloft, dertig gasten, huzarensalade en “Sovjet-champagne”. Zijn moeder huilde toen van geluk, omhelsde Marina: “Dank je, dochter, dat je mijn Vitjenka hebt getemd.”
Getemd, inderdaad. Tweeëntwintig jaar samen. Een dochter grootgebracht, Lenka. Ze studeert nu aan de medische universiteit, leeft van haar beurs en van het bijverdienen van haar moeder. Vitja gaf de laatste drie jaar geen geld meer — alles ging “in zaken”. Welke zaken — Marina had nooit begrepen. Eerst wilde hij een garage openen, dan deed hij iets met transport. Alles mislukte.
— Je begrijpt het gewoon niet, — Vitja stak nerveus een sigaret op, midden in de hal. — Serjozja heeft me voorgesteld naar Moskou te verhuizen. Hij heeft daar een keten wasstraten, hij neemt me aan als manager. Hij huurt voorlopig een appartement voor me.
— Je gaat alleen? — Marina veegde haar handen af aan haar schort. Haar handen trilden, maar haar stem bleef vlak.
— Niet alleen. — Vitja wendde zijn blik af. — Met Aljona. Zij… zij begrijpt me. Gelooft in me.
Aljona. Marina wist al drie maanden van haar. Ze had de berichten op zijn telefoon gezien toen hij onder de douche stond. “Schatje”, “mijn lieverd”, “ik mis je”. Achtentwintig jaar oud. Manager in de autodealer waar Vitja naar een auto keek. Op afbetaling, trouwens — een lening die Marina nog steeds afbetaalt met haar onderwijzerssalaris.
— En hoe zit het met Lenka? — vroeg Marina. — Je dochter. Ze verdedigt volgend jaar haar scriptie.
— Ze wordt volwassen, ze zal het begrijpen. Ik kan zo niet meer leven. Ik ben vijfenzestig-… ehm… vijfendertig? Nee, vijfendertig… — hij hapte naar woorden — vijfenveertig, Marina. Ik ben nog jong, ik kan alles nog veranderen.
Marina liep naar het raam. Buiten hing buurvrouw Zinaida de was op. Ze zag Marina en zwaaide. Zinaida wist alles. Ze wist van Aljona en van het feit dat Vitja de laatste zes maanden alleen nog thuis kwam om te slapen. Ze had Marina medelijdend pasteitjes gebracht: “Hou vol, Marinka.”
— Weet je nog, — zei Marina zacht, — toen Lenka vijf was en longontsteking had? De artsen wisten niet meer wat ze moesten doen. Jij werkte toen dag en nacht om geld te verdienen voor medicijnen. En ik zat dagenlang aan haar bed. Jij zei toen: “Wij zijn een gezin, Marina. We komen overal doorheen.”
— Dat was lang geleden.
— Vijftien jaar geleden maar. Of toen je moeder een beroerte kreeg? Wie rende met haar langs ziekenhuizen? Wie sliep niet ’s nachts en draaide haar elke twee uur om doorligplekken te voorkomen? Ik, Vitja. En jij had altijd smoezen — werk, zaken. Wat voor zaken? Je rende toen al achter je zogenaamde business aan.
Vitja drukte zijn sigaret uit op de vensterbank. Marina trok haar gezicht samen — nieuwe vensterbank, vorige maand gekocht. Zelf voor gespaard.
— Je onthoudt altijd alles, — zei hij geïrriteerd. — Alles wat slecht is. En het goede dan? Dat ik je mee naar zee nam?
— Tien jaar geleden. Naar Anapa. Een weekje.
— Niets is genoeg voor jou!
Marina draaide zich naar hem toe. Er stonden tranen in haar ogen, maar ze hield ze tegen. Hij zou het niet krijgen.
— Weet je wat, Vitja? Ga. Ga naar je Aljona. Maar laat me je iets vertellen. Ik heb je moeder tot het einde verzorgd. Twee jaar lag ze hier, en twee jaar heb ik haar gevoerd, gewassen, medicijnen gegeven. En waar was jij? “Aan het werk”? Wat voor werk, Vitja? Je hebt de laatste vijf jaar nergens vast gewerkt. Alleen maar gedroomd rijk te worden.
— Ik heb het geprobeerd! Voor het gezin!
— Voor het gezin? — Marina lachte bitter. — Lenka werkt nachtdiensten als verpleegster zodat ze studieboeken kan kopen. Omdat papa ondernemer wilde worden. Ik nam twee banen op school en gaf nog bijles. Voor wie deed jij iets?
Vitja zweeg, zijn hand klem om de koffer.
— En weet je wat het grappigste is? — ging Marina verder. — Je moeder zei vlak voor haar dood tegen mij: “Vergeef hem, meisje. Hij is zwak. Hij was altijd zwak. Dank je dat je hem hebt verdragen.” Toen begreep ik het niet. Nu wel.
— Waag het niet! — schoot Vitja uit. — Zeg niet dat ik zwak ben! Ik stik hier! In dit huis, in deze stad, met jou! Je maakt me kapot met jouw perfectie!
— Mijn perfectie? — Marina lachte hard, droog. — Ik heb jaren gezwegen. Gezwegen toen je dronken thuiskwam. Toen er geld uit de spaarpot verdween voor je “projecten”. Toen je naar vreemde parfum rook. Ik dacht — hij groeit eroverheen, hij komt tot bezinning. Het is tenslotte gezin.
Ze liep naar de kast, pakte een map. Vitja verstijfde.
— Wat is dat?
— Scheidingspapieren. Een maand geleden voorbereid. Ik wachtte tot je zelf de knoop zou doorhakken. Of ik. Maar jij was eerst — goed gedaan. Teken maar.
Vitja staarde verbijsterd naar de papieren.
— Jij… je wist het?
— Ik ben geen idioot, Vitja. Ik gaf je alleen een kans. En mezelf — misschien had ik het mis. Maar nee.
— Het appartement… — begon hij.
— Het appartement is van mij. Het stond op naam van mijn moeder, ik heb het geërfd. Jij staat ingeschreven, maar je hebt geen recht erop. Ga maar naar de rechter — probleem is alleen dat je de laatste drie jaar nergens officieel hebt gewerkt. Ga je alimentatie betalen voor Lenka?
— Ze is meerderjarig…
