Hij verwachtte dat ze zou ontploffen, maar Inga kantelde slechts heel licht haar hoofd, en bleef hem met koude, afstandelijke nieuwsgierigheid bestuderen. Het bracht hem uit evenwicht, maar hij verzamelde zijn gedachten en haalde de stellingen terug die hij gisteren met Denis had uitgedacht.
— Begrijp me, Inga. Er zijn dingen die je niet in geld kunt meten. Het geluk van mijn broer, zijn relatie die aan een zijden draadje hing — dát is belangrijk. Ik heb hem geholpen. Als man. Als broer. Familie is wanneer je bereid bent het laatste te geven voor iemand die je lief is. En jij… jij zet een of andere auto, een stuk metaal, daarboven. Jou interesseren alleen maar die papiertjes in een doos.
Hij praatte, en hij vond het prettig hoe het klonk. Het klonk juist, volwassen. Hij was geen dief; hij was een hoeder van familiewaarden. En zij — een kleinzielige, aardse vrouw die niet verder keek dan haar eigen neus.
— Je begrijpt het niet, — ging hij door, steeds fanatieker. — Die reis is voor hen een kans om alles te herstellen! En jij hebt er een tragedie van gemaakt. Vanwege een auto die we toch ooit wel zouden hebben gekocht!
Inga zweeg. Ze liet zijn hele tirade tot het einde over zich heen komen, zonder hem te onderbreken, zonder dat haar gezicht veranderde. Toen hij eindelijk stilviel, in afwachting van haar berouw of tenminste begrip, stond ze langzaam op. Ze pakte de lege doos van tafel en hield hem hem voor.
— Zolang je niet al het geld terugbrengt dat je uit mijn spaarpot aan je broer hebt gegeven, hoef je niet meer naar huis te komen! Ik spaarde dat geld niet voor hem, maar om een auto voor mezelf te kopen! Dus ga naar hem toe en haal het terug, hoe je dat ook doet!
Haar stem was niet luid. Hij was zacht, vlak — en daardoor duizend keer angstaanjagender dan welk geschreeuw ook. Er zat geen emotie in. Er zat staal in. De zin die hij in een wervelwind van hysterie had verwacht, uitgesproken met zo’n ijzige kalmte, sloeg zijn hele verdedigingslinie aan diggelen.
— Heb je dan nog steeds niets begrepen? — wanhoop brak door in zijn stem. — Ik léég het je toch uit! Het gaat niet om geld!
— Juist wel, — antwoordde ze even rustig. — Om míjn geld. Om anderhalf jaar van mijn leven. Om elke keer dat ik mezelf iets kleins ontzegde. Jij hebt je broer niet “geholpen”. Jij hebt mijn droom gestolen om zijn gril te betalen. Je hebt niet zomaar geld gepakt, Roma. Je hebt mijn tijd genomen, mijn inspanning, mijn hoop — en je hebt het hem gewoon gegeven. Omdat zijn “ik wil” voor jou belangrijker bleek dan mijn “alles”.
Ze zette de doos terug op tafel. Het tikje van karton op hout klonk als de klap van een rechtershamer. Op dat moment begon het tot Roma door te dringen dat de afgrond tussen hen veel dieper was dan vierhonderdduizend roebel.
Het was een afgrond in hun hele manier van kijken naar de wereld. Hij keek naar zijn vrouw — van wie hij dacht dat hij haar kende — en zag een volkomen vreemde, onbekende persoon voor zich. Koud. Hard. Onwrikbaar. En dat maakte hem veel banger dan het vooruitzicht weer op de bank bij zijn broer te moeten slapen.
Roma kwam een uur later terug. Maar niet alleen. Achter hem stonden Denis en Lera — als twee pilaren van zijn ingestorte zekerheid. Hij durfde niet in zijn eentje naar binnen; hij had steun nodig, een levend schild. Denis keek zelfverzekerd, zelfs brutaal, alsof hij was gekomen om een opstandige bediende tot de orde te roepen. Lera daarentegen was gespannen. Ze friemelde onhandig aan het bandje van haar nieuwe handtas en probeerde niet dieper de woning in te kijken, alsof ze bang was dat haar blik deze plek zou ontheiligen.
Inga zag hen in de deuropening en zei niets. Ze stapte alleen opzij en liet hen de keuken binnen. Ze wist dat dit zou gebeuren. Zwakke mensen hebben altijd getuigen nodig van hun zwakte, die ze als kracht proberen te verkopen. Met z’n drieën drongen ze samen bij de ingang van de keuken, terwijl zij bij het raam bleef staan, door ruimte van hen gescheiden. De lege doos op tafel trok blikken aan als een plaats delict.
Natuurlijk begon Denis als eerste. Hij nam de rol van scheidsrechter en wijze oudere op zich, hoewel hij jonger was.
